Con­tracts for Dif­fe­ren­ce

Met het voort­schrij­den van de ener­gie­tran­si­tie ont­staan nieu­we kwes­ties en wordt dui­de­lij­ker waar de kan­sen lig­gen. Bas­ti­aan Kats: “Tij­dens het debat werd gewe­zen op het door het Ver­e­nigd Konink­rijk reeds omarm­de en door de Euro­pe­se Com­mis­sie voor­ge­stel­de con­cept van ‘Con­tracts for Dif­fe­ren­ce’ in het kader van risi­co­de­ling. Hier­bij is de rol van de over­heid van groot belang.”

De focus ligt op effi­ci­ën­tie en het bepa­len van een dui­de­lij­ke visie en doel voor ons land. Jacqueline: “In het debat werd bena­drukt dat Neder­land wereld­lei­der is op het gebied van off­sho­re wind­ener­gie en dit op een indruk­wek­ken­de manier heeft bereikt. Het heeft de samen­le­ving een alles­om­vat­tend pak­ket aan oplos­sin­gen aan­ge­bo­den, met een faci­li­te­ren­de rol voor de over­heid. Het is opmer­ke­lijk dat deze bena­de­ring niet bre­der is toe­ge­past in ande­re ener­gie­ge­bie­den of sys­te­men.” Gedu­ren­de het debat werd her­haal­de­lijk het ver­trou­wen in de toe­komst benoemd. Bas­ti­aan merkt op: “Laten we wat opti­mis­ti­scher zijn over waar we staan en hoe de rest van de wereld naar ons kijkt van­uit Euro­pees per­spec­tief. Denk aan het rea­li­se­ren van een groe­ne water­stof­ro­ton­de en de moge­lijk­heid om deze te expor­te­ren. Laten we vol ver­trou­wen onze hui­di­ge posi­tie en aan­trek­kings­kracht van­uit Euro­pees per­spec­tief beschou­wen.”

Gij­ze­ling

Zet­ten we in op een ver­snel­ling van de ener­gie­tran­si­tie door mid­del van meer regu­le­ring of door markt­wer­king? Jacqueline: “Tij­dens het debat waren de deel­ne­mers het er rede­lijk over eens dat we nieu­we hori­zon­ten moe­ten ver­ken­nen en ons niet moe­ten laten gij­ze­len door het regel­ge­ven­de kader. Het is van essen­ti­eel belang dat we bereid zijn risico’s te nemen. Bin­nen de regu­le­ring moe­ten bedrij­ven de ruim­te krij­gen om te expe­ri­men­te­ren, omdat dit uit­ein­de­lijk bij­draagt aan inno­va­tie. Van belang is dat de poli­tiek hier­bij ambi­ti­eus en trans­pa­rant is. Dit zorgt voor het beno­dig­de ver­trou­wen voor bedrij­ven en de bur­ger om belang­rij­ke stap­pen in de ener­gie­tran­si­tie te zet­ten. Loka­le poli­tiek kan soms de voort­gang van de gehe­le tran­si­tie belem­me­ren.”

Er is geen sec­tor die zo sterk gere­gu­leerd is als de ener­gie­sec­tor. Jacqueline merkt op: “Als voor­beeld werd genoemd opslag door mid­del van bat­te­rij­en; het voelt als een gij­ze­ling. Bedrij­ven krij­gen niet genoeg ruim­te om te expe­ri­men­te­ren, die ruim­te zou veel bre­der moe­ten zijn. Ieder­een voelt zich gegij­zeld, zelfs de rege­ring.” Bas­ti­aan vult aan: “Euro­pa heeft de nei­ging tot over­re­gu­le­ring. Het wordt onbe­grij­pe­lijk en te omvang­rijk, ter­wijl ande­re lan­den gewoon door­gaan.”

Een ander debat­punt was de keu­ze tus­sen nati­o­na­le auto­no­mie of inter­na­ti­o­na­le samen­wer­king in de ont­wik­ke­ling van een auto­no­me ener­gie­sec­tor. Hier­bij draai­de het om cir­cu­lai­re ener­gie­bron­nen in Neder­land en Euro­pa ver­sus het beha­len van ener­gie­tran­si­tie­doel­stel­lin­gen door de invoer van grond­stof­fen, wat afhan­ke­lijk­heid van auto­ri­tai­re mogend­he­den met zich mee­brengt. Bas­ti­aan: “Regu­le­ring op Euro­pees niveau heeft de voor­keur om tegen­wicht te bie­den aan ener­gie­groot­mach­ten zoals de VS en Chi­na. Het lijkt voor ieder­een dui­de­lijk te zijn: in een Euro­pa dat steeds meer nati­o­na­le belan­gen ver­te­gen­woor­digt, moe­ten we ver­der den­ken dan alleen Neder­land. Het kan nood­za­ke­lijk zijn om een indu­strie­be­leid te voe­ren dat gericht is op het bescher­men van bepaal­de kan­sen voor onze indu­strie, zelfs als dit moei­lijk is bin­nen han­dels­ver­dra­gen. Ande­re lan­den nemen soort­ge­lij­ke maat­re­ge­len, en we moe­ten mis­schien wat prag­ma­ti­scher zijn en min­der prin­ci­pi­eel om com­pe­ti­tief te blij­ven. Als we wil­len blij­ven mee­spe­len, is het essen­ti­eel om deze kan­sen te grij­pen. Anders lopen we het risi­co dat we onze zeg­gings­kracht ten opzich­te van de rest van de wereld ver­lie­zen. We zijn graag het braaf­ste jon­ge­tje van de klas maar het is cru­ci­aal om wel de kan­sen van dit moment te benut­ten.”

Veel pro­duc­tie vindt bui­ten Neder­land plaats, zoals de pro­duc­tie van wind­mo­lens en bat­te­rij­en in Chi­na. Hoe kun­nen we tegen­wicht bie­den aan deze groot­mach­ten? Jacqueline: “Tij­dens het debat werd bespro­ken dat we meer in eigen pro­duc­tie moe­ten inves­te­ren en de eigen indu­strie moe­ten onder­steu­nen. Ten eer­ste sti­mu­leert het de regi­o­na­le eco­no­mie en cre­ëert het nieu­we banen in de ener­gie­sec­tor. Ten twee­de ver­min­dert het onze afhan­ke­lijk­heid van exter­ne bron­nen, waar­door Neder­land dan wel Euro­pa meer con­tro­le krijgt over de eigen ener­gie­voor­zie­ning. Boven­dien bevor­dert dit inno­va­tie en ken­nis­ont­wik­ke­ling die we kun­nen expor­te­ren.” Bas­ti­aan: “Het is ook effi­ci­ën­ter, omdat het trans­port­kos­ten bespaart.” Jacqueline: “We moe­ten die afhan­ke­lijk­heid los­la­ten, anders ver­lie­zen we kennis en know­how. Het idee van aan­slui­ting kwam ook ter spra­ke tij­dens het debat: we moe­ten ons aan­slui­ten waar dat een bete­re optie is; als voor­beeld werd genoemd de het omzet­ten van de gas­ro­ton­de in een water­stof­ro­ton­de samen met Duits­land. Wij zijn Euro­pa: Euro­pa is nati­o­naal.”

Skin in the game

Wat kun­nen we leren van de geschie­de­nis en hoe ver­bin­den we de men­sen, lan­den en bedrij­ven in Euro­pa? Jacqueline: “Wat de ener­gie­tran­si­tie nodig heeft is maat­schap­pe­lij­ke betrok­ken­heid, inten­sie­ve­re samen­wer­king en ruim­te voor inno­va­tie. Vorig jaar werd het al benoemd en ook dit jaar weer, het is van belang dat par­tij­en ‘skin in the game’ heb­ben, dus dat je finan­ci­eel of anders­zins een risi­co aan­gaat door betrok­ken te zijn bij het berei­ken van een doel.”

Bas­ti­aan: “Deel je plan­nen en cre­ëer begrip. Ver­tel waar de pijn­pun­ten lig­gen. Dat cre­ëert ver­bon­den­heid en leidt tot geza­men­lij­ke oplos­sin­gen.”

Jacqueline ver­volgt: “Euro­pa heeft elkaar nodig in de strijd tegen groot­mach­ten. En soms moet je gewoon dóen. Tij­dens het debat werd een tref­fend voor­beeld genoemd van de Ame­ri­kaan­se pre­si­dent Ken­ne­dy, die des­tijds in zijn ‘Maan-speech’ de inten­tie uit­sprak om bin­nen een decen­ni­um op de maan te lan­den, ook al was dat toen nog ondenk­baar. Het doel was gesteld en werd ook gehaald. Twee recen­te voor­beel­den van een geslaagd over­heids­be­leid bin­nen de ener­gie­tran­si­tie zijn de afschaf­fing van de regu­lie­re cv-ketels en de struc­tu­re­ring van de aan­be­ste­din­gen van de Wind op Zee-kavels. De nood­zaak van het doel en de druk van de omstan­dig­he­den speel­den een rol en iemand met visie besloot vast­be­ra­den om dit gewoon te gaan uit­voe­ren.”

In de gehe­le keten is er behoef­te aan een lan­ge­ter­mijn­vi­sie met con­cre­te doe­len en prag­ma­ti­sche tus­sen­stap­pen. Het belang van samen­wer­king wordt meer dan ooit gevoeld. Hoe kun­nen we deze cri­sis gebrui­ken om te ver­snel­len? Bas­ti­aan: “Een hel­de­re visie is waar­de­vol, van­uit een visie kun je cre­a­tief zijn, maar een visie brengt niets teweeg zon­der de kaders en regels die ermee gepaard gaan daar­bij te betrek­ken. Dit is heel dui­de­lijk zicht­baar in de auto-indu­strie. Neem het ver­bod op ver­koop van auto’s met fos­sie­le brand­stof­mo­to­ren per 2035. Het geeft bedrij­ven nog tijd om na te den­ken over hoe ze dit doel kun­nen berei­ken, ter­wijl de indu­strie nog wel de vrij­heid heeft om keu­zes te maken bin­nen de vast­ge­stel­de kaders. Een ander veel­ge­noemd geslaagd voor­beeld is de tran­si­tie van kolen naar gas.”

Bas­ti­aan ver­volgt: “Laten we posi­tie­ve en tast­ba­re voor­beel­den van suc­ces­sen bin­nen de ener­gie­tran­si­tie delen en, in plaats van te zeg­gen dat iets niet kan, met alter­na­tie­ven of oplos­sin­gen komen. Men­sen zijn vaak bang om fou­ten te maken.”

Knik­kers laten zien

Uit het ener­gie­de­bat kwam een aan­tal inte­res­san­te inzich­ten naar voren, die vol­gens de deel­ne­mers van belang zijn om de ener­gie­tran­si­tie te ver­snel­len. Jacqueline: “Een terug­ke­rend aspect is dat de betrok­ken par­tij­en ‘skin in the game’ moe­ten heb­ben, betrok­ken­heid door mede risi­co te dra­gen. Risi­co­de­ling is cru­ci­aal. Het is ver­der essen­ti­eel om een dui­de­lij­ke visie te com­mu­ni­ce­ren, zodat ieder­een weet waar we naar­toe gaan. Bedrij­ven voe­len zich nu vaak onno­dig gegij­zeld.” Bas­ti­aan: “Het is tijd dat ieder­een zijn kaar­ten op tafel legt en zijn knik­kers laat zien, zoals tij­dens het debat werd opge­merkt. Trans­pa­ran­tie en open­heid zijn cru­ci­aal, juist ook voor onder­ling ver­trou­wen, waar zo’n behoef­te aan is.”