News
In een nieuw wetsvoorstel krijgen cliëntenraden meer bevoegdheden en kunnen zij naar de rechter stappen als zij zich onvoldoende gehoord vinden. Het loont voor zowel bestuurders als raadsleden om de relatie goed te houden.
Het Wetsvoorstel medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 ligt momenteel ter behandeling bij de Tweede Kamer. De eerstvolgende stap is het plenaire debat, vervolgens zullen moties en amendementen kunnen worden ingediend waarna uiteindelijk de stemming over het wetsvoorstel volgt.
Gevolgen nieuwe Wmcz
De huidige Wmcz stamt uit 1996 en is bedoeld om cliënten van zorginstellingen meer mogelijkheden te geven besluiten van het bestuur te beïnvloeden. Er komt nu een nieuwe wet die een aantal belemmeringen moet wegnemen waar cliëntenraden in hun werk tegenaan lopen. Dat heeft gevolgen voor het bestuur van de zorginstellingen. Advocaat Thari van den Berg vertelt welke.
‘In de huidige wet hoeft een zorginstelling alleen een cliëntenraad te hebben op het niveau van de WTZi-toelating. Dit sluit echter niet aan bij de wens van de wetgever om zo lokaal mogelijk cliëntenraden in te stellen. In het nieuwe wetsvoorstel is deze koppeling met de WTZi losgelaten. Het voorstel sluit aan bij het instellingsbegrip van de Wkkgz: Ieder organisatorisch verband dat met meer dan tien personen zorg verleent, is verplicht een cliëntenraad in te stellen. Instellingen die thuiszorg verlenen en instellingen waar mensen langdurig verblijven, zijn verplicht om per zorgsoort of locatie een cliëntenraad in te richten als cliënten dat verzoeken.’
Ziekenhuizen
‘In de Wkkgz zijn instellingen binnen een instelling, zoals msb’s en vakgroepen in een ziekenhuis bijvoorbeeld, van het instellingsbegrip uitgesloten. Deze uitzondering komt in het nieuwe wetsvoorstel niet terug en dat geeft ruis op de lijn. Wordt met het wetsvoorstel ook bedoeld dat de afzonderlijke msb’s binnen ziekenhuizen hun eigen cliëntenraad gaan instellen? Op aparte locaties van een vvt-instelling kan natuurlijk prima, maar voor een ziekenhuis ligt dat problematischer. Denk bijvoorbeeld aan de vraag hoe ver de zeggenschap van een cliëntenraad van een msb reikt.’
Meer rechten voor cliëntenraden
‘Nu is het enquêterecht geregeld in de statuten van de zorginstelling. Binnenkort is dat recht wettelijk verankerd. Cliëntenraden kunnen straks doorprocederen tot aan de Hoge Raad. Als een cliëntenraad nu niet instemt met een bestuurlijk besluit kan het bestuur naar een commissie van vertrouwenslieden stappen. De uitspraak van die commissie is bindend, maar straks niet meer. Dan kan een cliëntenraad in beroep gaan bij de kantonrechter tegen dat besluit. De minister is positief, hij verwacht dat het zo’n vaart niet zal lopen. Maar ik denk dat dit wel degelijk tot lange procedures kan leiden tussen instellingen en hun cliëntenraden. Cliëntenraden kunnen immers procederen op kosten van de instelling.’
Medezeggenschapsregeling
‘Ik adviseer bestuurders om tijdig zorg te dragen voor een goede medezeggenschapsregeling. Daarin kun je verschillende taken en bevoegdheden vastleggen en op die manier de verwachtingen managen. De lokale cliëntenraad is er bijvoorbeeld voor beslissingen die rechtstreeks een locatie of een zorgsoort aangaan. Op centraal niveau kan de cliëntenraad zich bezighouden met beslissingen die de hele organisatie aangaan. Je kunt ook vastleggen op welke manier de instelling informatie verstrekt aan de cliëntenraad en wanneer. Of welke kosten de instelling voor de cliëntenraad gaat vergoeden. Zo is een zorginstelling verplicht om leden van de cliëntenraad op te leiden, of hen in staat te stellen ondersteuning in te kopen. De nieuwe wet biedt de mogelijkheid om vooraf een maximum bedrag vast te stellen. Daarmee worden de kosten inzichtelijker. Overigens vallen de kosten voor rechtsgang buiten dit budget.’
Relatie onderhouden
‘Vaak gevoelde irritatie bij cliëntenraden is dat zij te laat worden betrokken bij voorgenomen besluiten. In mijn ervaring gaan bestuurders inderdaad nogal eens te laat naar de cliëntenraad als er een adviesplichtig besluit of een verzwaard advies aankomt. Te vaak zien bestuurders het advies van de cliëntenraad als iets dat nog even moet worden afgevinkt. Ik raad aan om tijdig procesafspraken met de cliëntenraad te maken. Laat weten dat er een advies aankomt, wanneer de cliëntenraad wordt geïnformeerd en binnen welke termijn de zorginstelling reageert op het advies. Dat geeft rust en minder risico op escalatie.’
Leden cliëntenraad
‘Het instellen van een cliëntenraad is niet altijd gemakkelijk. Bij vvt-instellingen zijn het vaak eigen cliënten of hun vertegenwoordigers die zitting nemen in de cliëntenraad, terwijl het bij andere soort instellingen, waaronder ziekenhuizen, vaak niet lukt om eigen cliënten aan te trekken. In die instellingen is de cliëntenraad vaak gevuld met mensen die meer op afstand van de instelling staan. Het verschilt dan ook per soort cliëntenraad hoe ‘gemakkelijk’ bepaalde besluiten aan de cliëntenraad kunnen worden voorgelegd. Bewoners van de instelling zijn vaak enorm betrokken bij hun omgeving en staan er meestal anders in dan mensen van buiten, die zitting hebben en die het belangrijk vinden om mee te denken. Voor het evenwicht binnen een cliëntenraad is het prettig als er verschillende soorten mensen in een cliëntenraad zitten. Ook dat zijn zaken waarover je afspraken kunt maken in de medezeggenschapsregeling. Nergens in de wet staat dat alleen cliënten uit je instelling zitting kunnen nemen in de cliëntenraad. In de behandeling van het wetsvoorstel wordt ook expliciet verwezen naar de mogelijkheid van het opnemen van ex-patiënten, familie of anderen met affiniteit voor het patiëntenbelang in de cliëntenraad.’
Vacatures
‘Je kunt vacatures breder uitzetten, via de homepage van de website of in lokale media. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft al aangekondigd niet actief te zullen onderzoeken of een zorginstelling aan alle wettelijke eisen omtrent cliëntenmedezeggenschap voldoet. Zij wacht tot er klachten komen van cliënten. Ik denk dat het goed is dat je als instelling kunt laten zien dat je je best hebt gedaan om leden voor de cliëntenraad te vinden, ook als het niet is gelukt. Het kan ook voorkomen dat er geen behoefte is vanuit de cliënten.’
Thari van den Berg is advocaat bij HVG Law. Zij adviseert bestuurders van zorginstellingen onder andere op het gebied van governance in de zorg.
Dit artikel is eerder gepubliceerd via Zorgvisie.nl op 30 augustus 2018.